Publicatiedatum: 09 mei 2023 - 06:05

Het Rijksmuseum heeft drie werken van de kunstenaar Marlow Moss verworven. Het gaat om het schilderij White and Black (no 27) (1948) en twee tekeningen zonder titel (ca. 1940 en 1957). Moss speelde halverwege de twintigste eeuw een belangrijke rol in de ontwikkeling van de abstracte kunst in Europa en was diens tijd ver vooruit, niet alleen in de kunst maar ook in het uitdagen van de toen geldende opvattingen over identiteit. De kunstenaar verbleef regelmatig in Nederland bij de schrijver A.H. (Netty) Nijhoff, diens levenspartner, en onderhield nauwe banden met kunstenaars als Piet Mondriaan. De werken zijn vanaf vandaag te zien in de vaste opstelling van de 20ste eeuw.

De aankoop is mogelijk dankzij steun van Pon en via het Rijksmuseum Fonds: het Irma Theodora Fonds, het ‘Vrouwen van het Rijksmuseum’ Fonds en een particuliere schenker.

Werk van Marlow Moss is zeldzaam. Veel is verloren gegaan, onder meer tijdens een bombardement in 1944. Het is dan ook bijzonder dat we meerdere werken van de kunstenaar hebben kunnen verwerven. Moss schikte zich niet naar de heersende opvattingen binnen kunst en maatschappij en was in de eerste helft van de 20ste eeuw een absolute pionier in de abstracte kunst.

Mels Evers, conservator 20ste-eeuwse kunst

Marlow Moss
In 1932 trad Marlow Moss (Londen, 1889-1958) toe tot de internationale kunstenaarsgroep Abstraction-Création. Samen met de andere leden, waaronder Georges Vantongerloo, Auguste Herbin en Theo van Doesburg, maakte Moss zich hard voor de ontwikkeling en zichtbaarheid van abstracte kunst in Europa. De kunstenaar werkte vanuit Parijs, Normandië, Cornwall en het Zeeuwse Biggekerke en liet zich beïnvloeden door de kunststroming De Stijl, maar ook door muzikale composities, choreografieën en wiskundige berekeningen.

Moss zette zich in voor vrijere manieren van kijken naar kunst: ‘I don't see form, I only see space, movement, and light.’ Een dergelijk streven naar een voortdurend veranderende constructie kwam ook tot uiting in het persoonlijke leven van Moss. Met de gedachte dat identiteit geen statisch begrip is, had Moss in de jaren ‘20 onder meer een genderneutrale voornaam aangenomen. ‘I destroyed my old personality and created a new one', zei Moss volgens de partner van de kunstenaar, Netty Nijhoff.

Piet Mondriaan en Moss bewonderden elkaars praktijk. De twee wisselden brieven uit, raakten geregeld verwikkeld in discussie en inspireerden elkaar. In 1940 moedigde Mondriaan Moss aan om met hem Engeland te verlaten en naar New York te trekken. ‘You can either come with me or you can stay in England and be doomed to obscurity and failure.' Ondanks de waarschuwing bleef Moss achter in Lamorna in Cornwall waar de kunstenaar met Netty Nijhoff zou blijven wonen en werken.

White and Black (no 27)
White and Black (no 27) was decennialang in bezit van Netty Nijhoff. In tegenstelling tot veel andere schilderijen liet Moss het gebruik van kleur in dit werk volledig achterwege. Moss bracht op het witte vierkante doek een ritmische constructie aan van schijnbaar verticale en horizontale zwarte lijnen. Moss moedigde de kijker aan om de lijnen in dergelijke werken te zien als muzieknoten in een visuele muziekcompositie. Het is slechts een van de twee bekende overgebleven schilderijen uit de jaren ‘40 waarin de kunstenaar zich volledig beperkte tot zwart en wit. Het andere schilderij bevindt zich in het Museum of Modern Art in New York.

Tekeningen
Moss ging systematisch te werk en maakte verschillende studies voor schilderijen en sculpturen. De tekeningen die zijn verworven, bieden inzicht in het creatieproces van de kunstenaar. De tekening uit ca. 1957 is een schets van de achterkant van een sculptuur waarop de nauwkeurige berekeningen van Moss zichtbaar worden. De tekening uit ca. 1940 is een op zichzelf staand kunstwerk met een drietal gekleurde cirkels die los van elkaar in de ruimte lijken te bewegen, wat ook terugkomt in een aantal sculpturen.

Vrouwen van het Rijksmuseum
Het onderzoeksproject Vrouwen van het Rijksmuseum, dat op 8 maart 2022 is gelanceerd, heeft tot doel het vrouwelijk narratief in de collectie en presentatie te integreren om zo een completer beeld van de geschiedenis te bieden. Een multidisciplinair team inventariseert, onderzoekt en presenteert verhalen van vrouwen in de collectie en verwerft nieuw werk.

Het onderzoeksproject wordt mede mogelijk gemaakt door CHANEL, het Susi Zijderveld Fonds, het Familie Krouwels Fonds, het Machteld Vos & Willem Sijthoff Fonds, het Heleen Dura- van Oord Fonds, het Kind Courage Monique Maarsen Fonds, het Familie Staal Fonds, het Karin van Leeuwen Fonds en het ‘Vrouwen van het Rijksmuseum’ Fonds.

Dit is een herziene versie van het bericht op dinsdag 9 mei, 24 mei 2023

Afbeeldingen

Marlow Moss, White and Black (no 27). 1948. Olieverf op doek, geschilderd hout.

Aankoop met steun van Pon en via het Rijksmuseum Fonds: het Irma Theodora Fonds, het ‘Vrouwen van het Rijksmuseum’ Fonds en een particuliere schenker