Rembrandt gebruikte loodhoudende laag om de Nachtwacht te beschermen tegen vocht
Onderzoekers Operatie Nachtwacht doen nieuwe ontdekking
Publicatiedatum: 14 december 2023 - 14:50
Onderzoekers van Operatie Nachtwacht hebben een tot nog toe onbekende loodhoudende impregnatielaag ontdekt op De Nachtwacht (1642) van Rembrandt. Deze laag zit onder de grondverf. Rembrandt bracht deze laag waarschijnlijk aan om de duurzaamheid van zijn schilderij te verbeteren. Deze methode werd al in de zeventiende eeuw beschreven, maar is nog nooit gevonden in de schilderijen van Rembrandt of zijn tijdgenoten. Dit benadrukt opnieuw Rembrandts inventieve manier van werken, waarbij hij niet terugschrok voor het gebruik van nieuwe technieken.
Beschermlaag
Rembrandt wist dat zijn schilderij aan de binnenzijde van de (vochtige) buitenmuur van de grote zaal van de Kloveniersdoelen in Amsterdam zou komen te hangen. Een loodrijke olie-impregnatie beschermt beter tegen vocht en schimmel dan de lijmlaag die in de 17e eeuw gebruikelijk op het canvas werd aangebracht.
Meerdere technieken
De ontdekking werd gedaan door het gebruik van meerdere technieken. Er werd onderzoek gedaan naar een verfmonster bij een deeltjesversneller, de PETRA III-synchrotron van DESY in Hamburg. Daarmee werd aangetoond dat er een loodhoudende laag onder de verf aanwezig was. Ook werd De Nachtwacht onderzocht met niet-invasieve beeldtechnieken in de Eregalerij van het Rijksmuseum. Dat bevestigde de aanwezigheid van de loodlaag.
Halfronde kwaststreken
De loodkaart die was verkregen met de Macro-XRF scanner laat zien dat deze laag is aangebracht met grote halfronde kwaststreken. Zelfs een afdruk van het oorspronkelijke spanraam waarop het doek werd gespannen toen de preparatielagen werden aangebracht, is zichtbaar in de loodverdelingskaart.
Onderzoek
Dit onderzoek is onderdeel van Operatie Nachtwacht en wordt uitgevoerd in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht, de Universiteit van Antwerpen en DESY. Ook maakt het deel uit van het onderzoeksproject 3D Understanding of Degradation Products in Paintings van het Netherlands Institute for Conservation+Art+Science+ (NICAS), gefinancierd door NWO. Het onderzoek wordt vandaag gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Science Advances.
Operatie Nachtwacht
Operatie Nachtwacht is het grootste en meest omvangrijke onderzoek naar Rembrandts meesterwerk ooit met als doel het schilderij optimaal te behouden voor de toekomst. Het onderzoek startte in de zomer van 2019 en vindt plaats voor het oog van het publiek in een speciaal ontworpen glazen ruimte.
Samenwerking
Tijdens Operatie Nachtwacht wordt er samengewerkt met experts van hoofdpartner AkzoNobel, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), Technische Universiteit Delft (TU Delft), Universiteit van Amsterdam (UvA), Amsterdam Universitair Medische Centra (AUMC), Universiteit Utrecht, Universiteit Antwerpen (UA), De Vrije Universiteit Amsterdam (VU), Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en National Gallery of Art, Washington DC.
*AkzoNobel is hoofdpartner van Operatie Nachtwacht.
Operatie Nachtwacht wordt mogelijk gemaakt door The Bennink Foundation, C.L. de Carvalho-Heineken, PACCAR Foundation, Piet van der Slikke & Sandra Swelheim, American Express Foundation, Familie De Rooij, Het AutoBinck Fonds, TBRM Engineering Solutions, Dina & Kjell Johnsen, Familie D. Ermia, Familie M. van Poecke, Bruker Nano Analytics, Henry M. Holterman Fonds, Irma Theodora Fonds, Luca Fonds, Piek-den Hartog Fonds, Stichting Zabawas, Cevat Fonds, Johanna Kast-Michel Fonds, Marjorie & Jeffrey A. Rosen, Stichting Thurkowfonds, Familie Van Ogtrop Fonds, FedEx Express, Airbnb, NICAS, het Nachtwacht Fonds, de Gemeente Amsterdam en het Amsterdam Museum*
Onmisbare steun
Het Rijksmuseum is dankbaar voor alle vormen van steun die het mag ontvangen. Subsidie van de overheid, bijdragen van het bedrijfsleven en fondsen, schenkingen, nalatenschappen en Vrienden zijn en blijven essentieel voor het Rijksmuseum.
