FRANS HALS NU TE ZIEN IN HET RIJKSMUSEUM

Meester van de levendigheid en lach

Frans Hals (Antwerpen 1582/1584–Haarlem 1666) stelde zich ten doel zo overtuigend mogelijk een levend mens weer te geven. Hij ging daarbij weloverwogen en met lef op zoek naar een eigen stijl die volstrekt origineel was binnen de Nederlandse 17de-eeuwse schilderkunst. Hals koos voor een snelle penseelvoering die zijn geportretteerden een ongekende beweeglijkheid gaf. Als een van de weinige kunstenaars van de Westerse kunstgeschiedenis slaagde Hals erin mensen te schilderen die glimlachen en lachen, een uitdaging die door de meeste schilders uit de weg werd gegaan omdat het zo moeilijk was. Het Rijksmuseum gaat in de tentoonstelling in op de identiteit van de afgebeelde personen en hun de leefwereld, waardoor zij nog meer tot leven komen. Zo moet Malle Babbe een bekend figuur in de straten van Haarlem zijn geweest, en was zijn Pekelharing vermoedelijk een Engelse acteur die met een toneelgezelschap door Nederland toerde.

Terug op het podium

In zijn eigen tijd werd Frans Hals gezien als een baanbrekend vernieuwer vanwege zijn originele stijl en techniek, die alleen werd geëvenaard door schilders als Rembrandt in Nederland en Velázquez in Spanje. Hij was een veelgevraagd portrettist, die niet alleen rijke Haarlemse burgers tot zijn klantenkring mocht rekenen maar ook die uit andere Hollandse steden. Hals’ werk raakte in de loop van de 18de eeuw langzaam in vergetelheid. Het duurde tot de tweede helft van de 19de eeuw om, net als Vermeer, te worden herontdekt door de Franse kunstcriticus en journalist Théophile Thoré-Bürger (1807-1869). Tot in de jaren zestig van de 20ste eeuw sprak men van Rembrandt, Vermeer én Frans Hals als ‘de grote drie’ van de 17de-eeuwse Nederlandse schilderkunst. Daarna verslapte de aandacht voor hem zienderogen. De laatste grote overzichtstentoonstelling was in 1989 en 1990 bij The Royal Academy of Arts in Londen, het Frans Hals Museum in Haarlem en The National Gallery of Art in Washington te zien was. Tijd voor het Rijksmuseum om Hals na ruim dertig jaar weer op het podium te zetten en aan een nieuwe generatie te tonen hoe grensverleggend hij was.

Voorloper van het impressionisme

De zeer losse penseelstreek is altijd gezien als het meest onderscheidende kenmerk van Hals’ kunst. Met recht kan hij de voorloper van het impressionisme genoemd worden. Met zijn virtuoze toets beïnvloedde hij schilders als Gustave Courbet, Édouard Manet, James McNeil Whistler, Claude Monet, Max Liebermann, Vincent van Gogh en John Singer Sargent. Vrijwel allemaal kwamen zij naar Haarlem om zijn portretten en schuttersstukken te bewonderen.

Bruiklenen

De tentoonstelling Frans Hals toont belangrijke werken uit zijn oeuvre, dat tegenwoordig nog uit zo'n ca. 200 werken bestaat, zoals de Lachende Cavalier (1624, Wallace Collection, London), Catharina Hooft met haar min, ca. 1619/20) en Malle Babbe, ca. 1640 (beiden Gemäldegalerie, Berlin), Familie in een landschap, ca. 1646 (Museo Nacional Thyssen-Bornemisza, Madrid), Jonge vrouw met een uitstalling van groente en fruit, 1630, (Privécollectie) en De luitspeler, ca. 1623 (Musée du Louvre). Het Frans Hals Museum in Haarlem leent maar liefst vier schutters- en regentenstukken uit. Hals' vroegste schuttersstuk Feestmaal van de officieren van de Sint-Jorisschutterij (1616, Frans Hals Museum) heeft Haarlem nog nooit verlaten.

Thematische aanpak

In vergelijking tot de National Gallery Londen en de Gemäldegalerie in Berlijn, waar de Frans Hals-tentoonstelling respectievelijk voor en na Amsterdam te zien is, kiest het Rijksmuseum voor een thematisch aanpak in plaats van een chronologische. De 10 zalen van de Philipsvleugel zijn gewijd aan portretten en pendanten, lachen, familie, kleine werken, en schuttersstukken.

Samenstelling en vormgeving

Frans Hals is samengesteld door de Rijksmuseumconservatoren 17de -eeuwse Nederlandse Schilderkunst Friso Lammertse en Tamar van Riessen in samenwerking met Bart Cornelis van The National Gallery London. De Franse architect en ontwerper Jean-Michel Wilmotte maakt het tentoonstellingsontwerp. De grafische vormgeving en de bijbehorende publicaties worden verzorgd door de Nederlandse ontwerper Irma Boom.

Publicatie Frans Hals

Auteurs: Bart Cornelis, Friso Lammertse, Justine Rinnooy Kan, Jaap van der Veen
Nederlandse en Engelse editie, 224 pagina’s
NL ISBN 978 94 9266 043 5 (softcover), ENG ISBN 978 94 9266 044 2 (softcover)
Prijs: 35 euro
Uitgave ism The National Gallery, London en Hannibal Books, Veurne

Programma's

• Online ontdekkingstocht De geniale streken van Frans Hals / Frans Hals: Strokes of Genius, zoomt in op leven en werk met verhalen en ultrahoge resolutie beelden (in navolging van de succesvolle website Dichter bij Vermeer)
• Audiotour ingesproken door de Vlaamse acteur Tom Waes
• Podcast met presentator Janine Abbring en conservatoren Friso Lammertse en Tamar van Riessen
• Rondleidingen NL/EN, Nederlandse Gebarentaal, voor slechtziende en blinde bezoekers, en prikkelarme avondopenstellingen
• Lezing laatste zondag van de maand met schrijftolk en op 26 mei met tolk Nederlandse Gebarentaal
• Familiepakket met doe en -vraagopdrachten
• Creatieve activiteiten voor kinderen
• Workshop Portretschilderen zoals Frans Hals
• Leskaarten voor het VMBO en VO i.s.m. Thieme Meulenhoff
• Podwalk in Haarlem, gemaakt door het Frans Hals Museum

De tentoonstelling Frans Hals wordt mede mogelijk gemaakt door Ammodo, Rijksmuseum International Circle, Rijksmuseum Patronen en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Het Rijksmuseum is dankbaar voor alle vormen van steun die het mag ontvangen. Subsidie van de overheid, bijdragen van het bedrijfsleven en fondsen, schenkingen, nalatenschappen en Vrienden zijn essentieel voor het Rijksmuseum.

Frans Hals tentoonstellingen 2024

The National Gallery Londen van 30 september 2023 – 21 januari 2024
Rijksmuseum 16 februari – 9 juni 2024
Gemäldegalerie, Staatliche Museen zu Berlin, van 12 juli 2024 – 3 november 2024